DİJİTAL MODLAR İÇİN WB2CBA USB SES KARTI VOX

USB Sound Card and Vox Combo for Digital Modes  

Bu devreyle ilgili olarak -çok iyi çalışıyor olması ve yapımının çok kolay olması dışında- anlatabileceğim neredeyse hiçbir şey yok. Devrenin tasarımını yapmış olan sayın Barbaros Aşuroğlu'nun (WB2CBA) hep yapım, hem de kullanımla ilgili son derece ayrıntılı açıklamalarını Antrak'ın web sitesinde elektronik projeleri sayfalarında bulabilirsiniz. Devre, dışarıdan USB bağlantı ile bilgisayarlara takılacak şekilde üretilmiş bir ses kartıyla, bunu ses giriş ve çıkış konektörleri üzerinden telsize bağlamaya yarayacak birkaç parçadan oluşuyor. CAT kontrolü olmayan -örneğin uSDX ya da kendi yapımınız bir QRP- telsizlerle dijital modlarda haberleşme yapmak için son derece ekonomik bir çözüm.

Benim aslında dijital modlarla pek aram yok, hele hele FT4, FT8 gibi 'karşılıklı görüşme' kabul edilmeyen modlar beni sıkıyor. Bu bir zevk ve tercih meselesi ancak bu teknikler bana hiçbir operatörlük becerisi gerektirmiyormuş gibi geliyor ve kendimi işe yaramaz hissediyorum. Başka yazılarımda da belirtmiş olduğum gibi, bir çalışma öğrenme ve emek gerektirmiyorsa benim için ilgi çekici değil. Dolayısıyla bu modları haberleşme için kullanmıyorum, bir tek uygulama hariç: WSPR. Barbaros Bey'in bu devresini yaparken de aklımda FT8 vb. yapmak değil, uSDX ile WSPR yapmak vardı. 

Yine WB2CBA tasarımı olan WSPR vericim. WiFi ile evdeki modeme bağlanıp
Internet üzerinden bir sunucudan saati güncelliyor ve 4 dakikada bir mesaj gönderiyor.

Aslında birkaç yıldır elimdeki WSPR vericisini dönem dönem çalıştırıyordum ama merak ettiğim iki konu vardı, bir tanesi çıkış gücünü arttırırsam ne olacağı, diğeri de yalnızca gönderme değil alma da yapsam ne kadar istasyonu duyabileceğimdi. uSDX'ime bağlamak üzere bu devreyi yapıp denemeye karar verdim. Gücü 250 mW'tan 5 W'a çıkarınca nerelere erişeceğimi merak ediyordum. Bir de acaba beni duyup mesajımı çözenlerin acaba ben ne kadarını duyabilecektim?

USB Ses Kartı vox'un devre şeması

Yapımla ilgili olarak söylenebileceğim çok fazla şey yok. Yukarıdaki şemaya bakarsanız parçaların son derece kolay bulunabilir olduğunu göreceksiniz. Özel olarak bulup edinmeniz gereken tek parça, CM108AH entegre devresiyle yapılmış USB ses kartı. Ben aşağıda fotoğrafını göreceğiniz tipi kullandım, bunu Internet üzerinden gönderi ücreti dahil 3-4 ABD Dolarına edinmeniz mümkün. Barbaros Bey bu ses kartını üzerine monte etmek üzere bir de devre kartı tasarlamış ancak ben delikli pertinaks üzerinde onun montajına benzer bir biçimde bağlantıları yaptım. Elbette hazır baskı devre gibi şık olmadı ama aynı işi görüyor.

Benim kullanmış CM108 tümleşik devreli harici ses kartı

Delikli pertinaksa çirkin montaj, ilk hali

Devrenin yaptığı iş, bilgisayarın ses çıkışında belirli bir seviyede işaret görüldüğünde telsizin göndermeye geçmesini sağlamak. Bunu da işareti kuvvetlendirip düzelttikten sonra bir FET transistörün 'gate' bacağına uygulayarak yapıyor. Telsizin PTT girişine bağlı olan transistör, iletime geçtiğinde gönderme ve toprak uçlarını kısa devre ettiriyor. Aynı anda yanan kırmızı bir LED de bize "PTT'nin toprağa çekildiğini" gösteriyor. Ters yönde ise, telsizden gelen ses işareti bir ayarlı dirençten geçtikten sonra bilgisayara giriyor. Kulağa basit geliyor ama ben monte ettikten sonra devreyi hemen çalıştıramadım ve bir süre uğraştım, nedenlerini özetlemeye çalışayım:

• uSDX'in PTT ucundaki pozitif gerilim anlayamadığım bir nedenden tam olarak sıfıra çekilemiyordu (0.2 V civarında kalıyordu) ve transistör iletime geçemiyordu. Bu nedenle telsizden devremize gerilim gelmesini engelleyecek biçimde bir diyot takana kadar sorunu gideremedim. Dikkat: Bu diyot devrenin özgün şemasında yok ve kendisine sorduğumda Barbaros Bey de böyle bir ekleme yapmaya gereksinim duymadığını belirtti. Yani sorun benim devremde ya da telsizle olan bağlantılarda olabilir.
• Yukarıdaki sorun hallolduktan sonra bu defa da şöyle bir durum oluşmaya başladı: Telsizin ses çıkışına devreden gelen konnektörü taktığımda transistör iletime başlayıp telsizi göndermeye geçirtiyordu. Yine telsizden devreye gelen kablonun ucuna bir diyot koyarak bunu da hallettim. Sorunun toprakla (şase) ilgili olduğunu düşünüyorum, muhtemelen bir "ground loop" oluşuyor, geçmemesi gereken bir yerden akım geçiyor. Aslında en sağlıklısı bu vox devresi ile telsizin arasındaki bağlantıyı bir opto-kuplör ile yapıp elektriksel bağlantıyı kesmek ama unutmamak gerekir ki bu devre mantık ve yapı olarak basit olmak üzere tasarlanmış. İki diyotla çalıştırabiliyorsak, öyle devam edeceğiz :)
• Yaşadığım üçüncü sorun, yazılım tarafındaydı. Deneme yanılmalarla anladım ki bilgisayarımdan çıkan ses işaretinin düzeyi, transistörü iletime geçirmeye yetmiyordu. Bilgisayarın ses ayarlarıyla ne kadar uğraştıysam da sorunu çözemedim. Sonunda anladım ki kullandığım WSJT-X yazılımında arayüzde sağ taraftaki dikey kayar butonla ayarlamadan düzeyi gerektiği kadar yükseltmek mümkün olmuyor. O ayarı da telsizin göndermeye geçtiği ilk noktada bıraktım. Bu arada alma ayarıyla ilgili bir şey de belirteyim; bu ayarı da telsize anten bağlı değilken 30 dB olacak biçimde yapmak gerek. 

Telsizle transistörün drain bacağı arasına eklediğim diyot

Sonunda devre sorunsuz çalışıyor

Soldaki giriş düzeyini 30-40 dB olarak, sağdaki çıkış düzeyini ise hemen üzerindeki
'tune' butonuna basıp telsizin göndermeye geçtiği en düşük yerde bırakmak gerekiyor.

Bu şekilde yaptığım devreyi bir süre WSPR modunda kullandım (hatta biraz FT8 ve FT65 de yaptım). Gördüm ki:

• 200 mW ile 5W çıkış gücü arasında 14 dB gibi büyük bir fark olmasına karşın eriştiğim istasyonların bana olan uzaklığında çok büyük bir fark görmedim. Bana göre doğu tarafından bir örnek vereyim: 200mW ile en fazla Avusturya'dan duyuluyordum. 5W ile İtalya'dan, Balkanlar'dan ve bir defasında da Türkiye'den duyuldum. 
• Duyabildiğim istasyonların ise tahmin ettiğim gibi erişebildiklerimden kat be kat az olduğunu gördüm. Zaten birinci kat penceresinden garaj tentesine çekilmiş 10 m'lik bir tel ile de bundan fazlasını beklemiyordum. 

Bu sonuçlar da zaten bilinen gerçekleri bir kez daha doğruluyor:

• SSB, AM gibi modların aksine CW veya -seviyorsanız- dijital modlarla her zaman daha uzaktan duyuluyorsunuz. 
• Daha yüksek güç yerine (100 W ve üstü) daha iyi bir antene yatırım yapmak gerek.

Son bir nokta: Yukarıda andığımız dijital modlarda çalışabilmek için bilgisayarınızın saatinin doğru olması gerekiyor. Benim yaptığım gibi WSJT-X yazılımını kullanacaksanız, Internet üzerinden belli aralıklara bir sunucuya erişip bilgisayarınızın saatini yeniden ayarlayan bir yazılıma daha gereksiniminiz olacak. Ben BktTimeSync yazılımından yararlandım.